Człowiek ma prawo do wypoczynku – głoszą ustawy, konwencje i konstytucje. W ciągu ostatnich stu lat w całej Polsce (w poprzednich i obecnych granicach) powstały tysiące obiektów mających tę ideę wspierać. Schroniska górskie nad Morskim Okiem i w Dolinie Pięciu Stawów, uzdrowiskowa dzielnica Ustroń-Zawodzie, popularna Brda, Ośrodek Centralnego Zjednoczenia Spółdzielczości Pracy Harnaś, domy Baby Jagi, w Potoczku i Hyttee: to właśnie między innymi o nich – najciekawszych, zaskakujących, niestandardowych budynkach i zespołach wypoczynkowych – opowiada wystawa Wczasy. Krajobrazy wypoczynku, którą Muzeum Architektury we Wrocławiu prezentować będzie przez całe wakacje.
Domek „Szałas”, od 1975 roku, projekt: Zakład Zadrzewień i Zieleni Ligi Ochrony Przyrody w Gdańsku i w Warszawie, fot. Jakub Certowicz
Architektura ośrodków wypoczynkowych, sanatoriów, domów wczasowych, górskich schronisk, wodnych stanic i urlopowych kurortów jest przykładem niezwykłej różnorodności stosowanych rozwiązań: od tradycji i form historyzujących po awangardę i niestandardowe podejście do projektowania wzajemnych relacji na linii człowiek – architektura – natura. Niezależnie od czasu, stylu i estetyki — łączy je więź z naturalnym krajobrazem.
Schronisko nad Morskim Okiem, 1907-08, projekt: Tadeusz Prauss, lokalizacja: Tatrzański Park Narodowy, fot. Jakub Certowicz
Poszukująca coraz to nowych form, wraz z kolejnymi przełomami politycznymi i gospodarczymi — czerpiąc z tradycji regionalnej i historycznej, uzyskując harmonię z otoczeniem poprzez upodobnienie, czy operując kontrastem, abstrakcyjnymi kompozycjami brył, płaszczyzn i barw — architektura miała być odpowiedzią na zmieniającą się rzeczywistość i potrzeby społeczne. Ze względu na swoją specyfikę, często wymykała się ona normatywom ograniczającym swobodę twórczą, co umożliwiło powstawanie założeń oryginalnych i niepokornych wobec unifikacji.
Dzielnica Ustroń-Zawodzie, 1963-66, projekt: Henryk Buszko, Aleksander Franta, Tadeusz Szewczyk, lokalizacja: Ustroń-Zawodzie, fot. Jakub Certowicz
Na wystawie prezentowanych jest dwadzieścia jeden obiektów zrealizowanych w ciągu XX i pierwszych dwóch dekad XXI wieku. Różnią je style, skale i okoliczności powstania. Łączy je wiele więcej - wszystkie miały służyć wypoczynkowi, rekreacji, regeneracji sił i zdrowia. Wszystkie były wyjątkowe pod względem jakości architektonicznej i powstały w niezwykle pięknym otoczeniu. Część z nich nie przetrwała do naszych czasów, lub zostały przebudowane tak, że w niczym nie przypominają dzieł oryginalnych. Prezentujemy je w formie modeli, które w lakonicznej formie oddają ich walory architektoniczne, i współczesnych fotografii, które przywołują ducha miejsca, nawet gdy czerpiąca z niego architektura przestała istnieć.
Dom Baby Jagi, 2015, projekt: Wojciech Gajewski, Łukasz Gniewek, Bartłomiej Popiela, lokalizacja: Rzepka, fot. Jakub Certowicz
Wystawa Wczasy. Krajobrazy wypoczynku (pod ang. tytułem Landscapes of Leisure) prezentowana była od 16 do 31 marca 2022 roku na EXPO 2020 w Dubaju. W ciągu zaledwie 14 dni obejrzało ją ponad 300 tysięcy zwiedzających.
Wczasy. Krajobrazy wypoczynku
23.06 – 08.10.2023
Muzeum Architektury we Wrocławiu, ul. Bernardyńska 5
Organizatorzy: Muzeum Architektury we Wrocławiu i Instytut Adama Mickiewicza
Zespół kuratorski: Małgorzata Devosges-Cuber, Michał Duda, Adrian Krężlik, Joanna Majczyk, Daria Dorota Pikulska, Barbara Szczepańska
Architektura wystawy: Dominika Janicka
Fotografie: Jakub Certowicz
Makiety: Onimo – makiety architektoniczne
Instalacja dźwiękowa: Piotr Ceglarek, Jan Dybała, Zuzanna Waltoś (Biuro Dźwięku Katowice)
Identyfikacja wizualna: Marian Misiak, Kalina Soska
Komunikacja: Marta Czyż-Kaczor i Kalina Soska
Produkcja: Wiktoria Litwinowicz
Tłumaczenia: Grzegorz Piątkowski i Daria Valieva